De herbestemming van de bunker in het Citadelpark te Gent, door de Civiele Bescherming - 1947 tot 1993.

Andere militair getinte structuren regio Oost-Vlaanderen

beperkte lijst hieronder

Citadelpark Gent

Buskruitfabriek Cooppal Wetteren

Vliegvelden WO I Regio Gent

WO I Munitiepark Kwatrecht

De Dodendraad

De Hollandstellung - Duitse WO I bunkerlinie

Reichsschüle Flandern - SS-School Kwatrecht

Duitse Atlantic Wall Radarpost - Goldammer

WOI en II Munitiedepot De Ghellinck Zwijnaarde

Duitse gangen onder centrum Gent WOII

Schuilplaatsen voor havenarbeiders Gentse kanaalzone uit de koude oorlog

Enkele structuren buiten bovenstaande regio

Het Fort van Eben Emael

KW-linie

Oorlogsverhalen regio Gent

WO I - Kwatrecht - Melle

18 daagse veldtocht gekoppeld aan TPG

Neergestorte B17 te Kwatrecht 19-09-1944

De bevrijding WO II van de regio rond TPG

Toestand Belgisch leger ten tijde van mei 1940

Gesneuveldenlijsten:

Contact en onbeantwoorde vragen

Media-aandacht

Copyright

Links

Het militaire verleden van het Gentse Citadelpark

De bunker na de bevrijding.

Na de bevrijding bleef de bunker, zoals reeds gemeld, enkele jaren als een uitgebrande ruïne achter, net zoals het bijhorende toegangschalet en het Chalet Suisse.

Op datum van 22 augustus 1947 vindt men in lijsten van uit te voeren stedebouwkundige werken in het Gentse, onderstaande tekst terug. Dit slaat op herstellingswerken aan de toenmalige bunker:

"Afbraak van luchtbeschermingswerken in het stedelijk Park en herstel der plaatsen in hun oorspronkelijke toestand. Afbraak der complexen 1 tot 6 en de zes luchtschouwen, tot 30 cm onder grond . Complexen 1 tot 6 bestaan hoofdzakelijk uit twee zijmuren in baksteenmetselwerk, 2 ½ steen dik ‘46cm) en bedekt een gewapende betonplaat van 30cm dik. Als wapening werden denkelijk oude rails gebruikt. Overbrengen van de hoop grond gelegen op de sintelweg der Leopoldlaan naar boven op de naast gelegen heuvel, en het uitspreiden ervan op en rondom de plaats waar zich vroeger de Chalet Suisse zich bevond."

Bovenstaande tekst spreekt op onderstaand plannetje (de schetsen van de gangen zijn niet origineel - Collectie G. Mineur)):
Uit de tekst is duidelijk op te maken dat de 6 te slopen structuren de toegangen van de gangenstelsels in het park achter de bunker waren. Het te slopen nummertje 6 is de ruïne van het Chalet Suisse, bovenop de kazemat. De aard van de beschreven structuren wijst ook vrij duidelijk op Duitse bouwwerken die in dergelijke structuren vrij courant rails van spoorwegen en tramlijnen gebruikten. Welke de 6 luchtschouwen zijn die in de nota worden genoemd is niet echt duidelijk. Omwille van de verbouwingen zullen er allicht wel schouwen verdwenen zijn en andere bijgebouwd. De schouwen bleven zeer lang een moeilijk iets om ze door te trekken naar hun lokatie beneden in de bunker. Of hier nog schouwen origineel zijn of allen nieuw van bij de renovaties van de bunker, valt moeilijk te achterhalen daar ik tot op heden nog geen oude plannen heb kunnen terugvinden met vermeldingen van schouwen van de originele structuur in 1938. Uit het tekstje mogen we ook besluiten dat gans het terrein achter de bunker met overtollige grond, deels is opgehoogd. Dit zou dus deels ook de oorzaak kunnen zijn dat bijvoordeeld de sokkel van het verdwenen beeld van Promotheus zo diep in de grond blijkt te zitten. (Schets: Collectie G. Mineur)

Pas in 1947 was de bunker hersteld van de schade van de het Duitse vertrek. Het chalet Suisse verdween voor goed uit het park en het afgebrande toegangschalet werd vervangen door het witte gebouwtje dat er heden nog is. Dit is trouwens een gans stuk groter dan het originele exemplaar dat uitbrandde in september 1944. Van dit afgebrande chalet zouden foto's bestaan die ikzelf ook wel nog niet heb kunnen verkrijgen voor publicatie.

Voor het opnieuw in gebruik nemen van de bunker door de Civiele Bescherming, onderging de structuur alvast heel wat aanpassingen. Vergeet niet dat de bunker ooit volledig uitbrandde. Er hoeven dan ook geen tekeningetjes bij gemaakt dat de ganse bunker aan de binnenkant zo goed als waardeloos moet zijn geweest. Elektriciteit, ventillatiesystemen, verwarmingssytemen, de stroomgroep, motoren, pompen, telefonie,...moeten totaal nutteloos en vernield achtergebleven zijn na de brand.

Uiteindelijk werd de bunker na uitgebreide renovatiewerken, opnieuw in gebruik genomen door de dienst Passieve luchtbescherming. Ondertussen zijn we in het tijdperk van de koude oorlog aanbeland. De hoofdfunctie van de bunker werd vanaf toen een commandopost voor het burgerlijke detectienet voor radioactiviteit.

Omdat we geen degelijke plannen hebben van wat de Duitse bezetter wijzigde aan de bunker, blijft het bij gissen. Wel is vrij duidelijk dat de bunker zoals hij nu kan teruggevonden worden (laatst officieel gebruikt door de Civiele Bescherming) heel wat verschillen vertoont met de originele Belgische bunker uit 1938. Het grote probleem blijft dus wel bepalen wat in opdracht van de Civiele Bescherming werd gewijzigd en wat door de Duitse bezetter. Wel duidelijk is dat er uit de periode van de Civiele bescherming plannen zouden bestaan (op het moment niet in mijn bezit), waarbij men de bunker in de lengte wou uitbreiden. Deze plannen hebben het echter (allicht omwille van de kostprijs) nooit gehaald. Wel is in deze periode de kazemat die vroeger als schuilplaats werd gebruikt en verbonden was aan het fameuze Chalet Suisse, inwendig aan de bunker gekoppeld. Het aansluiten van deze oude kazemat zal allicht een heel stuk goedkoper geweest zijn dan het alternatief van het bijbouwen van een ganse bijkomende achterbouw.

De bunker deed dienst voor de Civiele Bescherming totdat eind jaren '80 de Berlijnse muur viel. Hetzelfde moment viel ook meteen de dreiging uit het oostblok grotendeels weg. Hierdoor verloor de bunker opnieuw vrij snel zijn nut. Wel nog merkwaardig is dat de meest volledige plannen die men van de bunker kan vinden, plannen zijn uit 1988. Toch merkwaardig dat men zo kort voor de val van de Berlijnse muur nog zo intens bezig was de ganse structuur opnieuw te renoveren. Had men dan zelf tot die dag nog niets zien aankomen van de komende veranderingen in het Oostblok?

In 1993 werd de bunker grotendeels ontmanteld voor alles wat het militaire gedeelte aanging. Hij werd op dat moment officieel overgedragen aan de Stad Gent.

Tot de dag van vandaag is hij gebruikt (al betreft het enkel de bovenstructuur en niet de bunker zelf) door de Gentse Groendienst. Zij benutten trouwens ook het grootste gedeelte van andere oude militaire structuren in het park.

Ter info wil ik ook nog meedelen dat de antennemast aan het Chalet ook nog altijd effectief in gebruik is door de Civiele Bescherming.

Kort vergelijk tussen beide versies van de bunker (situatie 1944 ten opzichte van de toestand zoals gebruikt door de Civiele Bescherming).

Hiernaast ziet u alvast een schets van de bunker zoals hij origineel was in 1938 en daaronder de laatste situatie uit 1988 zoals gebruikt door de Civiele bescherming. (Schets 1938: Moskou-archieven - schets 1988: Gentse Groendienst)

Zoals meteen te zien, is de bunker in grootte wel meteen wat uitgebreid, vooral door het bijkomend aansluiten van de oude kazemat.

De grootste verschillen zijn hieronder al eens samengevat:

  • De kazemat voor de eigenlijk ingang van de bunker, heeft een totaal nieuwe functie gekregen. De Civiele Bescherming plaatste hier namelijk de noodgenerator voor stroom. In dit geval een stroomgroep op Diesel. De ruimte werd aangeduid op het plan als "Machinezaal".
  • Uiterst merkwaardig is dat men zelfs een bijkomende doorsteek heeft voorzien vanuit deze kazemat naar de binnenkant van de betonnen bunker. Hierdoor gaat dus totaal het luchtdichte karakter van de bunker verloren. Dit heeft allicht ook met het feit te maken dat de bunker ten tijde van de Civiele bescherming niet meer die zelfde functie had als origineel. Ook was de dreiging van een gasaanval op dat moment allicht niet meer de grootste dreiging.
  • De ruimte waar origineel als Belgische bunker de (benzine)generator stond, werd omgebouwd naar een ruimte bestempeld als "Keuken". Het smalle kamertje waar origineel de brandstofbidons werden opgeslagen, werd ingericht als een beperkt badkamertje (Sanitair).
  • De origineel twee kleinere ruimtes naast deze originele stroomgroepruimte, werden omgevormd tot één grotere ruimte waar heden de aanzuigpomp voor de luchtverversing stond alsook de filter om deze lucht opnieuw te zuiveren en te herverdelen over de structuur. Deze ruimte werd op het plan in die periode zelfs bestempeld als de "Voorraadkamer".
  • De oude kazemat onder het vroegere Chalet Suisse werd omgevormd tot een "Refter, Rustplaats en Slaapplaats". Achteraan deze kamer werd nog een bijkomende nooduitgang voorzien (onduidelijk of deze structuur nog gelijkenissen heeft met de originele toegangen van de kazemat ten tijde van de Duitse Bezetting).

Ook was na de brand, het originele verwarmingssysteem totaal nutteloos en allicht onherroepelijk beschadigd geraakt. Je mag niet vergeten dat veel van dit buizenwerk zelfs ingebetoneerd zat in het beton van de wanden. Een tweede plannetje, toont ons het ventillatiesysteem in de aangepaste bunker van de de Civiele bescherming. (Schets: Gentse Groendienst)

Hetgene uit de originele bunker wel is behouden is het systeem met de aanzuiggoten in de vloer van de verschillende bunkerruimtes. Hierlangs werd nog altijd de lucht uit de verschillende kamers weggezogen om hem dan via een filter opnieuw gezuiverd terug te sturen naar de verschillende kamers. Ook leuk om te zien is dat hier wel degelijk nog een aparte specifieke schouw is voorzien voor bijkomende aanzuig van "verse" lucht. Dit is het schouwtje links onder. Dit is trouwens een vrij moeilijk terug te vinden schouwtje. Het zit volledig in het stijle talud van de heuvel met de bunker erin en het pad tussen de grotten en de kiosk, verborgen. Bij de nieuwe versie van de bunker zal men deze luchtstromen wel beter hebben kunnen regelen wat allicht in de eerste versie van de bunker minder mogelijkheden zal geboden hebben.

Rechts een vergroot detail van het chalet met aanduiding van de originele lokalen en hun bijhorende functie ten tijde van de Civiele Bescherming. Hieronder nog enkele gelijkaardige detailschetsen, onder andere van de toegangstrap van de bunker. Weet dat deze plannetjes totaal niet meer stroken met de huidige inwendige structuur van dit chalet. Dit werd zwaar aangepast sinds het gebruikt wordt begin jaren '90 door de Gentse Groendienst.

(Schetsen: Gentse Groendienst)-

Mocht iemand over gelijk welke bijkomende informatie beschikken om deze reportage aan te vullen, blijft dit steeds welkom. Mail mij in dat geval gerust op onderstaande mailadres: info@bunkergordel.be

Graag had ik bij deze onderstaande diensten willen danken voor het mogelijk maken van deze reportage:

  • Mr Ghislain Mineur voor zijn zeer vlotte manier van samenwerken als het gaat over het beschikbaar stellen van materiaal en gedachtengoed, het ruilen van waardevolle documentatie.
  • Bron voor de geschiedkundige uitleg: Buskruit en Sauerkraut - Oorlogsbronnen in de Zwarte Doos (20e eeuw) - Materiële oorlogsbronnen in Gent p110-111 : G. Antheunis, M.C. Laleman
  • De diensten Stadsarcheologie en Stadsarchief, beiden gevestigd in "De Zwarte Doos", Dulle Grietlaan 12, 9050 Gentbrugge.
  • De Gentse Groendienst voor zijn vlotte medewerking.