a40
 
Bunkernummer
A40
Oud Bunkernummer
AW19
Lokatie
Wetteren
Toegankelijkheid
Bunker is beperkt geopend aan de toegang maar omwille van de school met slot afgesloten. Schietgaten zijn grotendeels afgesloten.
Aantal kamers
2 achteraan verbonden kamers en een sas
Aantal schietgaten
2
Type geschut
2 x MI
Bijhorende vuurrichting
Zuid - Zuidoosten en Zuid - zuidwesten
Origineel kadastraal perceel waarop de bunker werd gebouwd:
  • Wetteren, Sectie G, kadastrale perceel 1323a (deels)
Meer details over de originele eigenaars en de aktes behorende bij deze bunker:
  • Voor de bouw van de bunker werd een stuk landbouwgrond onteigend van 1 are 5 ca. Dit onteingende perceeltje lag centraal in een klein driehoekig perceeltje dat op zich amper 8 are 2 ca groot was. Dit driehoekig terreintje sloot direct aan met het veel grotere perceel G1318c, allen deel uitmakend van de terreinen van de toenmalige landbouwschool te Kwatrecht.
  • Dit terreintje was direct bereikbaar via de terreinen van de toenmalige school en de daarbij horende wegels in de voortuin van deze school. Er was dan ook in dit geval geen sprake van enerzijds tijdelijke erfdienstbaarheden (om de bouw van de bunker mogelijk te maken), als anderzijds permanente erfdienstbaarheden (om de bunker ten allen tijde te kunnen bereiken).
  • Bovenstaande terreinen waren toen nog eigendom van de Provincie Oost-Vlaanderen en maakten allen deel uit van de toen nog bestaande landbouwschool. De akte werd dan ook op dat moment nog onderhandeld met de Gouverneur van de provincie.
  • De akte op zich werd getekend voor akkoord op 10 April 1935 voor de prijs van 500 BEF.
  • De akte bevatte nog een clausule waardoor de Provincie Oost-Vlaanderen jaarlijks op dit bedrag nog een intrest zou ontvangen van 5%, wat in dit geval neerkwam op 20 BEF.
Huidige kadastrale perceelnummers van deze bunker:
  • Het toenmalige driehoekige perceeltje G1318c bestaat heden niet meer.
  • De bunker staat wel degelijk op zijn betonnen grenzen aangegeven op het kadaster maar heeft alvast geen apart kadastraal nummer mee.
  • Het eerdere perceel G1318c is heden opgegaan in het perceel G1318a3.
  • De bunker en bijhorende gronden werden op 29 september 1954, samen met de gronden en de bunker A39 opnieuw overgekocht van de Belgische staat door de Zusters van Liefde, die toen reeds eigenaar waren van de terreinen en de school, heden gekend als Mariagaard. De bunker en bijhorende grond werden letterlijk voor identiek dezelfde prijs van 500 BEF opnieuw overgenomen van de Belgische staat.

Ruime onteigeningsschets

Op deze ruime kadasterschets zie je het onteigende perceeltje liggen tegen de spoorlijn Oostende-Brussel. Toen was er hier blijkbaar een smalle driehoekige strook met een apart kadasternummer G1318c. Dit lag langs oostelijke hoek van het domein horende bij de toenmalige landbouwschool, heden de site Mariagaard te Kwatrecht.

Detail van de onteigeningsschets

Vrij raar is dat het onteigende perceeltje letterlijk het originele perceeltje in 2 splitste. Dit maakte in dit geval allicht niet zoveel uit gezien het toch niet op zichzelf werd gebruikt maar deel uitmaakte van de terreinen van de toenmalige landbouwschool.

In dit geval was er dus geen sprake van erfdienstbaarheden. Men beschouwde allicht alles bereikbaar via de terreinen van de school.

Kadaster anno 2021

Op deze actuele kadasterschets zie je de bunker mooi in het wit getekend. Hij draagt wel geen apart kadasternummer meer. Ook het vroegere perceel G1318c is volledig verdwenen en opgegaan in perceel G1318a3.

Routebeschrijving om deze bunker te vinden:
  • De bunker ligt langs de Oostezelesteenweg in de voortuin van het scholencomplex Mariagaard, in een bosje dicht tegen de omheining met de spoorweg.
  • Soms valt hij echt nog amper te zien op de rand van het domein omdat hij toch soms nogal sterk verstoken kan zitten tussen het groen.
Localisatie van de bunker op de bunkerlinie:
  • Het is de laatste voorliniebunker tussen Betsberg en de spoorlijn Brussel-Oostende, juist naast de spoorlijn.
  • Hij is met zijn schietgat gericht op de Oosterzelesteenweg in hoek opgesteld met de bunkers A38 (1090 m) en A39 (425 m - gesloopt).
  • Daarnaast is hij met zijn 2e schietgat in combinatie opgesteld met 1 van de schietgaten van de bunker Av13 (140 m) aan de overzijde van de spoorlijn.
  • Beneden de spoorlijn heeft men ook nog de 2 kleine 1 kamers-mitrailleurbunkers S5 (65 m) en S6 (80 m).
  • Doordat hij in hoek was opgesteld met de bunkers A38 en A39, hadden ze samen een groter en kruisend vuurgebied.
  • De vuursector van de bunker A38 moet ongeveer haaks op de huidige autostrade E40 zijn geweest. Hij moet in de richting van de toenmalige landbouwschool hebben gevuurd.
  • De bunker A39 schoot dan zuid zuidwestelijk vanaf de toenmalige westkant van het terrein van de site van de toenmalige landbouwschool, nu Mariagaard. Deze A39 zou heden op de oprit richting Gent hebben gestaan maar werd ooit gesloopt voor de aanleg van het op- en afrittencomplex hier, komende van Wetteren, richting Gent. Op die manier zou hij de velden zuid zuidwestelijk van hem onder schot hebben gehouden.
  • Het schietgat uitkijkend op het huidige busstation van de bunker A40 keek eveneens dwars op de E40 en hield op die manier de Oosterzelesteenweg onder vuur komende uit Oosterzele alsook de velden zuidelijk van de huidige rotonde (toen nog niet bestaande, net als de E40).
  • Het 2e schietgat van de bunker A40 in zuid-zuidoostelijke richting vurend, keek mee op de bovenzijde van het talud van de spoorlijn komende uit Brussel. Dit was in die tijd nog vrij open terrein en hoofdzakelijk dus landbouwgebied met hier en daar wat bebouwing.
  • Gezien in dit geval het talud wel vrij hoog boven de sporen lag, had dit dus geen zicht op wat zich beneden ter hoogte van de sporen afspeelde. Die rol werd overgenomen door de eveneens reeds gesloopte bunkertjes S5 en S6.
  • Aan de overzijde van de spoorlijn nam de bunker Av13 met 1 van zijn schietgaten dezelfde functie in om ook de bovenzijde van het spoorwegtalud aan die zijde onder schot te houden.

Oude luchtfoto anno 1971

Op deze oude luchtfoto (niet zo scherp) uit 1971 zie je de bunker A40 niet echt vlot liggen. Ook toen zat hij al sterk verstopt in een donker zwart bosje tegen de spoorlijn.

De bunker Av13 aan de overzijde van de spoorlijn is wel zeer duidelijk te zien.

Actuele ruime luchtfoto anno 2021.

Op deze schets zijn alle vermelde bunkers in theorie omvat.

De bunker A40 is nog slechter zichtbaar omdat de strook tegen de spoorlijn volledig donker en bebost is geworden. De bunker Av13 zit ook aan de overzijde van de spoorlijn, deels verborgen onder bomen. De bunkers S5 en S6, beiden gesloopt, lagen onder de spoorwegbrug met de Oosterzelesteenweg. De bunker A39 lag op het oprittencomplex richting Gent en is eveneens gesloopt. De bunker A38 ligt langs de Schoolstraat achter een op deze foto als bleek uitstekende loods.

Structuur van het bunkertje:
  • Twee achteraan, onderling in hoek opgestelde en verbonden kamers en een sas.
  • Elke kamer is voorzien voor het opstellen van een mitrailleur.
  • De beide schietgaten kijken echter niet in dezelfde richting. Ze maken onderling een hoek van ongeveer 75 graden.
Welke type wapens waren in de bunker opstelbaar:
  • De bunker was standaard voorzien voor de opstelling van Maximmitrailleurs.
  • Daarnaast was hij eveneens voorzien om Hotchkiss- of Coltmitrailleurs te kunnen opstellen.

Omschrijving van het gecamoufleerde bunkertje:

  • Volgens een eerste concept zou de bunker volledig gecementeerd worden, allicht met een klein of groot steenmotief.
  • Dit werd in een herziening van de plannen aangepast en de bunker werd daarna volledig ommuurd met baksteen.
  • Onderaan had de bunker een aantal zwarte baksteenrijen die het uitzicht gaven van een zwarte plint.
  • Al het houtwerk was standaard uitgevoerd in Noors rood dennenhout tenzij anders vermeld.
  • De beide schietgaten zaten verborgen achter houten luiken, openend in 2 richtingen en elk 0.50m x 1.40m (BxH). Aan de buitenzijde waren hier bijkomend houten valse raamprofielen op bevestigd om het geheel toch zeer expliciet het uitzicht van ramen te geven.
  • Dit is een van de weinige bunkers waar expliciet sprake is van "houten" luiken. Waarom hier hout en voor de rest hoofdzakelijk metalen luiken, is ook voor mij een mysterie.
  • Naast de schietgaten die verborgen waren als ramen, had deze bunker nog een extra vals raam langs de kant van het spoorwegtalud. Details over de bijhorende camouflage hier zijn niet gekend gezien het niet in het bestek stond vermeld.
  • De bunker had een dakconstructie opgetrokken in hout en bedekt met mechanische rode pannen.
  • De bunker had tevens een volledig in beton uitgewerkte toegangsput met enkele betonnen treden.
  • Bij de bunkers met mitrailleurkamer(s) was de toegang tot de eigenlijke gevechtsruimtes van de bunker gescheiden van het sas door middel van een gepantserde metalen deur van 0.86m x 1.82m (BxH) met zonneblinden, omlijsting en luikje voor toegangsverdediging.
  • De eigenlijke toegang bij de inkom was op zijn beurt afgesloten met een metalen traliehekje van 0.90m x 1.82m
  • In elke mitrailleurkamer was daarnaast standaard aanwezig:
    • 3.50 meter etagères met leggers in inlandse eik.
    • Een inlands eiken plankje van 0.32m x 0.12m x 0.06m met ijzeren steunen voor de plaatsing van een kogelpers.
    • 6 zware geschilderde hanghaken voor ophangen materialen in de kamers
    • Een verzinkte hanghaak aan het plafond voor ophangen olielamp (in vredestijd)
    • 1 chardome en chardomeplaat voor de standaard opstelling van een Maximmitrailleur
  • Ventillatiegaten waren aan de buitenzijde aan de bovenzijde afgesloten met een koperen geperforeerde afdekplaat om ingooien van projectielen naar binnen onmogelijk te maken.
  • Binnen het bestek staat vermeld dat om het terrein van de bunker te betreden, er een poortje voorzien zou zijn geweest. Op de situatieschets bij de bouwplannen zie je echter geen omheining. Op een oude foto van kort na de gevechten in Mei 1940 zie je echter wel degelijk draad en een haag om de bunker deels af te scheiden van de rest van de voortuin van de landbouwschool. Hij hoorde op die manier eigenlijk meer bij de spoorwegtalud dan bij de school.
  • Het geheel had het uitzicht van een transformatorhuisje bovenaan de rand van een spoorwegtalud.

Bouwplannen horende bij deze bunker

Originele terreinschets horende bij de bouwplannen van deze bunker.

Het terrein blijkt volgens deze schets zeker niet specifiek omheind alhoewel er dus in praktijk wel degelijk voor de kant met het schietgat met het oreillon een draadafspanning en een haagje heeft gestaan.

Ook is de bunker volledig getekend als gecementeerd.

Origineel grondplan van deze bunker.

Dit is 1 van 4 bunkers van dit type gebouwd op grondgebied Kwatrecht. Ook de bunkers Av13, D19 en A45 (gesloopt) hadden schietgaten in verschillende vuurrichtingen.

Het schietgat hier getekend naar rechts, vuurde in de richting van de bovenzijde van de spoorwegtalud.

Het schietgat getekend naar beneden vuurde op de Oosterzelesteenweg, komende uit de richting van Oosterzele.

Doorsnede AB horende bij bovenstaand grondplan.

Deze doorsnede snijdt dwars door de zuidelijk getekende mitrailleurkamer.

Links kijken we op de achterzijde van het toegangssas. Rechts ook nog een blik op de luiken van het tweede schietgat.

Doorsnede CDEF bij bovenstaand grondplan. Het doorsneden schietgat is dit gericht op de spoorlijn. Daarnaast doorsnijdt het ook het toch wel vrij grote toegangssas en de tweede mitrailleurkamer.

Detail van het toch wel vrij grote dak van deze bunker.
Van deze bunker bestaan nog een aantal herziene plannen, onder andere dit grondplan. Enerzijds is er het wijzigen van de toegepaste buitencamouflage die werd omgezet van gecementeerd naar volledig ommuurd met baksteen. Anderzijds was er een aanpassing van het toegangssas dat nog bijkomend voorzien werd van een extra oreillon voor projectielen komende van de overzijde van de spoorlijn.

Heel uniek binnen de bouwplannen is dat men hier niet alle plannen heeft hertekend. In eerste instantie had men op kalkpapier een herziening getekend van dit sas. Dit kon dan gekleefd worden boven het origineel zodat de verschillen duidelijk werden.

De grootste verschillen zijn dus het sas die na het binnenkomen nog iets langer werd. Allicht omdat men in het origineel wel degelijk vanuit de toegang zou hebben kunnen vuren op de mitrailleurpositie in de rechter kamer. Anderzijds zie je ook een bijkomend voorzien beperkt oreillon aan de toegang.

Er bestaat ook een herzien grondplan maar hierop werden dan niet opnieuw de schietgaten in detail getekend. Ook is de buitencamouflage niet meer in detail getekend.

Ook zie je hier niet op dat de baksteencamouflage niet steeds de contouren van het beton bleef volgen.

Actuele toestand van deze bunker:
  • Hij zit heden, meer dan goed is, verborgen achter begroeiing.
  • Het blijft op dit moment jammer genoeg een bunkertje dat doelbewust uit het zicht wordt gehouden.
  • Ondanks dat hij niet zo ver van een drukke verkeersweg staat, hebben sommigen hem allicht heden nog altijd niet opgemerkt op de rand van het domein van de site van Mariagaard met het talud van de spoorlijn.
  • Dit laatste is verbeterd sinds 2011 toen hij op de rand is komen te staan van het actuele busstation bij het scholencomplex.
  • Heden is de bunker zo goed als vergaan tot een kale blok beton.
  • De bunker is korte tijd vrijgemaakt geweest van de school uit maar ondertussen door de schooldirectie opnieuw afgesloten. De schietgaten zijn nog beiden dichtgemetst (net zoals de toegang maar dit dichtmetsen is zeker niet meer volledig origineel).
  • Rond 2010 is de bunker via www.bunkergordel.be ook opnieuw beperkt toegankelijk gemaakt en omwille van de aanwezigheid van de school afgesloten met een luikje. Het is en blijft een beperkt geopende bunker, voor alle duidelijkheid.
  • Aan de binnenzijde is hij vrij zwaar ontmanteld van al zijn ijzerwerk.
  • Enkel naast het schietgat richting busstation en aan de toegang zijn nog resten van de originele baksteenommuring aanwezig. Aan de toegang zie je mooi dat de bunker onderaan een aantal rijen zwarte baksteen had als een soort van plint. Daarboven was de baksteenkleur lichtrood.
  • In 2015 werd de bunker als onderdeel van de herdenking van "75 jaar mei 1940 te Kwatrecht" aan het schietgat richting Oosterzelesteenweg beschilderd door de lokale plastische kunstenaar Serge Verwest.
Draagt de bunker nog sporen van de meidagen 40:
  • Dit is eveneens een bunker die op de linie, heel zwaar in de gevechten betrokken is geweest.
  • Gezien hij natuurlijk aan de buitenzijde origineel baksteencamouflage had, zal deze de grootste impact van projectielinslagen hebben gedragen. Ondanks die situatie draagt hij echter sporen waar de projectielinslagen zodanig zwaar waren dat ze zelfs tot voorbij deze baksteencamouflage zichtbaar waren. Hij toont zeker dergelijke sporen langs de zijde van de spoorlijn waar de bunker nog een vals raam had. Allicht vermoedde men vanaf de overzijde van de spoorlijn dat ook daar een schietgat zat, waardoor dit valse raam ook zwaar beschoten werd.
  • Ook aan de schietgaten, ondanks dat deze grotendeels nog dichtgemetst zitten, zijn projectielinslagen zichtbaar. Zeker ook op de met baksteenmotief gecementeerde gedeeltes boven de eigenlijke schietgaten.
  • Allicht zit nog wel meer schade verborgen achter de grotendeels dichtgemetste schietgaten.
  • Intern in de bunkerkamers zijn ook hier en daar wel projectielinslagen te vinden, wat er toch op wijst dat men van Duitse kant toch enkele keren projectielen naar binnen heeft weten te schieten door de schietgaten.
Anekdotes, leuke weetjes en verhalen direct koppelbaar aan dit bunkertje:
  • Tijdens de meidagen is deze bunker zeer zwaar bevochten. In het strijdverslag van 21 mei 1940 viel zo goed als gans de voorlijn hier op Kwatrecht. Enkel deze bunker bleef op dat moment als een bezetene vuren en ratelen. Er moeten zeker heel wat Duitsers de hevige weerstand van deze bunker met hun leven bekocht hebben. Dit is allicht ook een van de redenen dat hier in dezelfde voortuin een eerste ruim Duits verzamelgraf werd opgericht dat later zou leiden tot een eerste vorm van Duits kerkhof in de voortuin van de toenmalige landbouwschool.
  • Deze bunker kwam na de meidagen '40 op het toenmalige Duitse kerkhof op de site van Mariagaard te staan. Dit terwijl de site vanaf 1943 nog eens bijkomend SS-school Kwatrecht - Reichschüle Flandern werd.
  • Allicht door deze laatste link met de site van de toenmalige SS-school, heeft dit er toe geleid dat het één van de weinige bunkers is geweest die aan zijn toegang maar zeer zwak dichtgemetst is geweest in 1944. Hij was uiteindelijk maar dichtgemetst met een halfsteense muur. Vermoedelijk achtte men van Duitse kant dan ook de kans klein dat hij opnieuw gebruikt zou kunnen worden gezien de Duitsgezinde school op de site.
Kostprijsschatting van het toenmalige bunkertje:
  • Het bunkertje zijn aandeel in het bouwproject A bedroeg origineel 70.813,02 Bef. Met inbegrip van wat gemeenschappelijke kosten zoals onder andere de niet individueel verdeelde beplantingen moet deze prijs allicht opgetrokken worden tot 71.095,52 Bef. Als men hier nog eens een aantal zaken gaat bijtellen die niet dienden ingecalculeerd te worden door de bouwfirma's maar rechtstreeks werden aangeschaft door de militaire overheid zoals bv chardomes, koepels, ventillatoren,... moet de totale kostprijs ongeveer op 71.395,62 Bef hebben gelegen.
  • Ter info: 1 BEF in 1934 komt ongeveer overeenkomt met een bedrag van 74 BEF (1.84€) in 2013, een "factor 74" dus.
Interessante links voor deze bunker op het internet

Foto's van deze bunker

De toenmalige landbouwschool langs de kant van de spoorlijn - 1922 tot 1934 (nog zonder bunker A40 dus)

Dit is nog een oude postkaart van de toenmalige landbouwschool, huidige site Mariagaard, gezien vanaf de overzijde van de spoorwegtalud. De bunker zal later ergens links voor de school gebouwd worden maar bestaat hier zeker nog niet. Let er ook op dat het grote witte gebouw in de voorgevel, heden de uiterste rand is van dit gedeelte van het schoolgebouw. Er werd zo goed als een ganse beuk tegen de spoorlijn gesloopt. Allicht ergens tussen 1970 en 1980. (Postkaart Collectie Nels)

Foto's van deze bunker

Enkele oude foto's van zeer kort na de meidagen '40. In de meidagen 40, kregen de op dat moment reeds 5 jaar leegstaande schoolgebouwen van de reeds in 1935 gestopte landbouwschool het zeer zwaar te verduren bij de gevechten aan Bruggenhoofd Gent. De gebouwen lagen letterlijk op de voorlijn van Bruggenhoofd Gent in een zone die dan bijkomend nog eens zeer zwaar bevochten is geweest, het grensgebied tussen Kwatrecht en Gijzenzele. De schoolgebouwen, de Koningshoeve en bijhorende terreinen waren toen al eigendom van de Zusters van Liefde maar hadden nog geen nieuwe herbestemming gekregen.

Dit zijn 3 foto's van zeer kort nadat de gevechten aan Bruggenhoofd Gent hier waren afgelopen. Deze hadden plaats tussen 20 en 22 mei 1940.

Op de achtergrond zie je de zwaar beschadigde gebouwen die je bovenaan nog intact kan zien. het gebouw kreeg wel wat zware voltreffers te verwerken en zal zeker ook als verschansing voor Belgische soldaten gebruikt zijn.

Op de voorgrond zie je een eerste vorm van Duits verzamelkerkhof in de voortuin van de school. (Foto: Collectie Jacques De Vos)

Dit zijn dezelfde graven gefotografeerd vanaf het schoolgebouw kijkend naar de Oosterzelesteenweg. Ook de woningen op de achtergrond zijn heden lang verdwenen.

Alle graven droegen nog aan de bovenzijde de helm van de er begraven Duitse soldaat. (Foto: Replica)

Dit is dan allicht nog de meest verbazende foto. Dit is nog een detail van een aantal van deze Duitse graven. Opvallend is zelfs dat er achteraan op de foto ook een enkel Belgisch veldgraf te zien is. Nog opmerkelijker is dat je links achteraan de nog volledig intacte bunker A40 ziet staan. Deze zat dus wel degelijk grotendeels verstopt achter een haag en sloot op die manier meer aan bij het spoorwegtalud dan bij de gronden van de school. Je ziet ook duidelijk het oreillon rechts met een klein pannendakje. (Foto: Collectie Peter Taghon)

De bunker op Ehrenfriedhof Wetteren - Kwatrecht ten tijde van de SS-school Kwatrecht. We zitten dus heden anno 1943-1944. De gebouwen zijn ondertussen opgeëist en in gebruik genomen om dienst te doen voor SS-school Kwatrecht. Het kerkhof in de voortuin is ondertussen een verzamelkerkhof geworden van de Duitse gesneuvelden hier in de directe regio bij de gevechten om Bruggenhoofd Gent. Er werden systematisch ook nog bijkomend gesneuvelde Duitsers toegevoegd die nog zouden vallen tijdens de Duitse bezetting in de regio.

Nogmaals 3 foto's van het toenmalige Ehrenfriedhof te Kwatrecht. Allen tonen ze ook de ene al beperkter dan de andere, het bunkertje.

Deze eerste foto kijkt links op de bunker. We zien nog een gedeelte van het dakje boven het schietgat richting Oosterzelesteenweg. Ook het oreillon is duidelijk te zien. De bunker toont al serieus wat sporen van aftakeling. Zo is reeds een gedeelte van de puntgevel verdwenen.

Rechts zien we de steenweg en de huizen zelf langs de Oosterzelesteenweg. (Foto: Collectie Jacques de Vos)

Een gelijkaardige foto maar ditmaal genomen van korter tegen de steenweg. Opnieuw de bunker zeer beperkt links in beeld. Wel zien we ditmaal het andere schietgat dat parallel met de spoorwegtalud keek.

De foto is zeker iets minder oud omdat de bunker ondertussen wel degelijk al geen sporen van zijn dakje meer heeft. (Foto: Collectie Peter Taghon)

Deze foto kijkt dan recht op de bunker. Geen sprake meer van het valse dakje dus. De bunker is ook zo goed als volledig kaal komen te staan en grotendeels ontdaan van zijn baksteen camouflagegevels. De schietgaten zijn nog niet dichtgemetst gezien dit pas in 1944 is gedaan over gans de linie. (Foto: Collectie Peter Taghon)

Oude foto allicht rond 1973 - Collectie Jacques De Vos

Deze foto dateert allicht van rond 1973. De bunker is er niet echt op te zien maar is te zoeken achter de donkere hogere bomen op de rechter helft van de foto. Ten tijde van de Zusters van Liefde werden alle sporen naar de oorlog en wat nog restte van de SS-school, liefst zoveel mogelijk uit het zicht gehouden.

Het grote centrale gebouw hier nog zichtbaar (hoogste puntgevel op deze kant), is heden het nog dichtstbij de spoorweg staande gedeelte van het gebouw. De gebouwen meer naar rechts zijn heden allen gesloopt en verdwenen.

(Foto: Collectie Jacques de Vos)

Oude foto allicht rond 1980 - Collectie Jacques De Vos

Deze foto dateert dan allicht al van rond de jaren '80. Je ziet duidelijk dat het gebouw meer centraal staande op voorgaande foto, heden het meest naar de spoorlijn gelegen gebouw is geworden. Fraai is wel dat hier zowel de bunker A40 te zien is (rechts van grote donker spar) alsook de bunker Av13 aan de overzijde van de spoorlijn (links van de grote spar). Je ziet ook vergeleken met vorige foto dat de spar zeker al enkele jaren ouder is geworden.

(Foto: Collectie Jacques de Vos)

1e Herdenkingen 5e Linie aan de bunker A40 - 1987 - Collectie Jacques De Vos. Jaarlijks is er rond de meidagen in Kwatrecht nog altijd een herdenking van de gevechten die ooit plaatsvonden te Kwatrecht voor de 5e Linie. Deze heeft jaarlijks plaats aan de kerk van Kwatrecht waar nog altijd een monumentje staat om dit te herdenken. Volledig in de beginperiode van deze herdenkingen, vond dit plaats aan deze bunker in de voortuin van de site van het scholencomplex Mariagaard. Dit zijn foto's van zo een herdenking in 1987.

Specifiek voor de herdenking werd er toen specifiek voor deze bunker een houten kruis gezet. Ik vermoed dat het kruis zelfs niet bleef staan maar na de herdenking opnieuw werd weggenomen.

Van de tekst op het kruis kan ik op de bovenste lijn rechts enkel "Kwatrecht" lezen. Onderaan rechts staat dan "Mei 1940". (Foto: Collectie Jacques de Vos)

De man die hier het woord voert voor de 5e Linie ken ik niet. De persoon die er rechts van staat, is Mr Jacques De Vos zelf. (Foto: Collectie Jacques de Vos)

Je merkt dat de herdenking toen in elk geval veel minder opvallend was. Het werd bijna in alle stilte gedaan voor de bunker A40 die ongetwijfeld het leven heeft weggenomen van zowel Belgische als Duitse soldaten. (Foto: Collectie Jacques de Vos)

Oudere foto's van deze bunker anno 1995 - Collectie Guido De Jong - Simon Stevin Stichting

Dit is de wijze waarop in 1995 het schietgat parallel met de spoorlijn te zien was. Het zat toen ook al vrij sterk verstopt tussen de begroeiing. Ook was het blijkbaar toen ook al zo specifiek dichtgemetst met de smalle openingen, zoals ze nu ook nog zijn. (Foto: Collectie Guido De Jong - Simon Stevin Stichting)

Detail van de binnenzijde met toch nog fraaie verfrestanten. Dit zijn zeker schietgaten die nog sporen van de strijd moeten dragen. Jammer genoeg zitten deze zo goed als zeker verstopt achter dit metselwerk. Het is bij deze bunker totaal onduidelijk of de beperkte opening van de schietgaten origineel is of later opnieuw zo werd aangepast. (Foto: Collectie Guido De Jong - Simon Stevin Stichting)

Detail van het schietgat kijkend op het huidige busstation. Ook dit is identiek dichtgemetst. Je zou haast denken dat er centraal een opening is ingekapt maar je ziet totaal geen sporen van eerder kapwerk. Hier zie je alvast ook projectielinslagen boven het eigenlijke schietgat. (Foto: Collectie Guido De Jong - Simon Stevin Stichting)

Dit is een blik op de achterzijde van de bunker. Dit is de zijde uitkijkend op het spoorwegtalud. Langs deze zijde zitten geen schietgaten. Rechts zie je de toegang tot de bunker die nog volledig origineel is dichtgemetst. Je merkt duidelijk het metselwerk in 2 verschillende kleuren, zwart onderaan en gewoon rood de lagen daar boven. (Foto: Collectie Guido De Jong - Simon Stevin Stichting)

Vrij identieke foto (Collectie Guido De Jong - Simon Stevin Stichting)

Detail van het nog aanwezige metselwerk en de nog volledig origineel dichtgemetste toegang. (Foto: Collectie Guido De Jong - Simon Stevin Stichting)

(Foto: Collectie Guido De Jong - Simon Stevin Stichting)

Eigen prospecties vanaf 2006. Toen was dit nog enkel een buitenprospectie omdat de bunker buiten de zeer beperkt geopende schietgaten nog volledig afgesloten was.

In 2006 was de bunker van de straatkant (Oosterzelesteenweg) soms amper te zien. Hij zat zeer sterk verstoken tussen het groen.

Hetzelfde jaar tegen de winterperiode was dit zicht reeds als volgt. Toen lag de bunker ook letterlijk op een apart eilandje tegen de talud van de spoorlijn op de rand van een grasplein en een klein rond puntje, voor het gebouwgedeelte langs de spoorlijn. Het terrein van de school was nog met een haag gescheiden van het spoorwegtalud.

Anno 2010 diende deze haag te wijken voor een draad van de spoorwegen.

De bunker vanaf een kleine rotonde die toen nog bestond voor het gebouw van de school.

Het schietgat uitkijkend op de Oosterzelesteenweg. Dit is het schietgat dat in 2015 werd beschilderd.

Hetzelfde schietgat met rechts het oreillon. Dit moest verhinderen dat vijandelijke projectielen langs voor het schietgat zelf niet te verdedigen zijdes, zouden kunnen binnenvliegen.

Detail van het beperkt geopende schietgat. Boven het schietgat alvast toch ook wel wat sporen van projectielinslagen.

Binnenzicht in het schietgat met nog fraaie originele kleuren.

Restanten van baksteencamouflage in de hoek naast het schietgat en het oreillon.

Het schietgat parallel met de spoorlijn in 2006, sterk verborgen tussen het groen.

Hetzelfde schietgat naar de winterperiode datzelfde jaar.

Op deze zijde vertoont de bunker toch ook wel projectielinslagen. Hij moet wel wat zware treffers te verwerken hebben gekregen als je weet dat voor deze betonnen wand een bakstenen camouflagewand stond die toch het grote aandeel van de treffers zal moeten hebben opvangen. Men heeft die wand dus wel degelijk weten te breken tot voorbij het baksteenmetselwerk.

Enkele zwaardere projectielinslagen nabij de dakrand links van het schietgat.

Langs deze kant kan je aan de dakrand nog restanten vinden van ijzers waarmee vroeger het houten dakgebinte werd bevestigd op de betonnen bunker.

Detail van dit schietgat met opnieuw toch wel wat projectielinslagen.

Wat wel in deze regio courant terugkomt, is dat men het bovengedeelte boven het schietgat, met geopende luiken, niet ging camoufleren als een raam maar opnieuw het uitzicht van baksteentjes gaf.

Vrij identiek zicht aan de binnenzijde van het schietgat.

De blinde muur langs de kant van het spoorwegtalud.

Op deze zijkant had de bunker nog een vals raam waarvan je achteraan nog de restanten kan zien. Heel merkwaardig is dus dat op dit valse raam wel degelijk vrij zware projectielinslagen te vinden zijn. Allicht vreesde men dat ook dit valse raam wel degelijk een schietgat verborg en werd het daarom toch maar onder vuur genomen en geviseerd.

Detail van de toch wel vrij zware projectielinslagen die de bunker telt ter hoogte van waar ooit dit valse raam zat. De grootste inslagen zijn allicht van Duits PAK36 geschut. Ter info, het getal 36 slaat op het jaar dat dit type geschut werd in gebruik genomen, namelijk 1936. Dit was 37 mm geschut. Daardoor dat er veel verwarringen ontstaan en dat je dit type geschut ook vaak foutievelijk terugvindt als PAK37.

Achterzijde met links de toegang van de bunker.

Detail van de op dat moment nog volledig dichtgemetste toegang.

Eerste open maken van de bunker in 2007. In deze periode kon de bunker korte tijd zeer beperkt geopend teruggevonden worden. Het lijkt ongeloofwaardig maar ik lag er toen alvast niet van aan de bron. Hij werd toen van mij met medeweten van de school ruimer vrijgemaakt om hem toch iets meer als toegankelijke bunker te kunnen benutten. De interne foto's zijn hier bijkomend aangevuld met foto's uit 2014.

In 2007 kon de bunker teruggevonden worden met de toegang zeer beperkt geopend aan de bovenzijde. Hij was op dat moment wel geopend vrij beperkt. Het bleef riskant hem in die vorm te betreden.

Detail van de beperkt geopende bunker. Zeer raar was dat de bunker amper met een half steentje was dichtgemaakt. Alle andere bunkers hier op Kwatrecht, en ook meestal op de rest van de lijn, zijn minimum toch met een 5 tal rijen baksteen dichtgemetst. De meeste gevallen spreekt men zelfs over 7 rijen baksteen. Mogelijks is dit maar zo beperkt gedaan met dat deze bunker op het moment dat de opdracht tot dichtmetsen zal gegeven zijn in 1944, op de terreinen lag van de toenmalige SS-school Kwatrecht, op de rand van een Duits Ehrenfriedhof.

De bunker werd daarna met medeweten van de school meer open gemaakt om hem vlot en veilig te kunnen prospecteren. Er ging kort daarna gekeken worden hoe hij dan verder zou bewaard kunnen worden.

Hier vooraan zat ooit een houten camouflagedeur waarachter het toegangshek zat.

De gepantserde deur zat achter de knik naar rechts. Daardoor dat je hier de situatie krijgt dat de uitloop van het granaatwerpgat intern in de bunker, in het toegangssas, terug te vinden is.

Terugblik op de meer geopende toegang die toch zelfs in geopende toestand zwaar belemmerd is door reeds hoog opgeschoten bomen.

Dat de bunker niet in die toestand behouden ging kunnen blijven op die wijze in de voortuin van deze school, was al na enkele weken meer dan duidelijk. Het hoefde niet langer te duren om hem door een idioot beperkt aan de binnenzijde bespoten te krijgen met zwarte verf...

De knik in het toegangssas. Hier kijken we dus op het vervolg van de gang achter de ooit hier aanwezige gepantserde deur. Rechts achter deze deur, in het verlengde van het schietgat uitkijkende op de bovenzijde van de talud van de spoorlijn, 2 kogelinslagen.

Terugblik in dit toegangssas met links diezelfde kogelinslagen.

Ook de tussenwand tussen dit toegangssas en de 2e mitrailleurkamer telt nog een kogelinslag die dan opnieuw moet binnengevlogen zijn via in dit geval het schietgat uitkijkende op de Oosterzelesteenweg.

Hier staat zelfs een opschrift op de muur geschreven dat ik pas nu op deze foto's heb ontdekt. Ik probeer de tekst nog eens in de toekomst in detail te fotograferen en volledig te ontcijferen. Het lijken mij inscripties van bij de bevrijding gezien onderaan duidelijk USA leesbaar is. De site werd voor alle duidelijkheid niet bevrijd door de Amerikaan maar zou nog geruime tijd dienst doen voor de opslag van zwaar legermateriaal. Allicht dienen de inscripties dan ook in die periode gesitueerd te worden.

Dit is de mitrailleurkamer uitkijkend op de Oosterzelesteenweg. Het toegangssas zit in dit geval op deze foto rechts.

Merk ook op dat deze bunker wel degelijk vrij zwaar is ontmanteld aan de binnenzijde van alles dat ijzerwerk aanging.

Detail van de mitrailleuropstelling. Hier kon dus ook opnieuw bijkomend een Hotchkiss- of Coltmitrailleur opgesteld worden. De schietgaten zijn altijd wel zeer drastisch dichtgemetst geweest in dit geval. Af en toe heb je zelfs de indruk dat de bunker aan de binnenzijde bijkomend gewit is geweest. Mogelijks om roetaanslag weg te werken. Mogelijks heeft hij dus ooit in brand gestaan.

Detail van het schietgat.

Restanten van de weggebrandde etagères

Op de rechter zijmuur zaten bij deze bunkerkamer ook de doorgangen voor kabels en telefonie.

Rechts op de achtermuur van de kamer, de restanten van een verdwenen tablet voor het plaatsen van een kogelpers.

Detail van deze achterwand met eveneens de resten van afgebrande muurhaken.

Terugblik waarbij we kijken op de achterwand van de 2 mitrailleurkamer die in dit geval ongeveer 75° gedraaid is ten opzichte van de mitrailleurkamer waar we instaan.

De tweede mitrailleurkamer die hierdoor dus wel geen rechthoekige vorm heeft.

Dit is specifiek een foto van deze mitrailleurkamer in 2007 na het openen. Je merkt duidelijk dat de muren blijkbaar bijkomend gewit zijn. Er wordt blijkbaar vrij grauw en zwartgeblakerd beton verstopt. Je ziet dit heel duidelijk tussen de 2 sokkels onder het schietgat.

De linker zijmuur van deze mitrailleurkamer.

Het Richtteken "R" voor het perfect haaks plaatsen van de Maximmitrailleur voor het schietgat kan nog teruggevonden worden tussen de restanten van de etagères.

In de achterwand van deze mitrailleurkamer het granaatwerpgat dat uitkomt in het toegangssas.

een terugblik op de achterzijde van de bunkerkamer met achteraan links de locatie van de gepantserde deur en het toegangssas.

Opnieuw afsluiten rond 2008. Het was dan ook meteen duidelijk dat in de voortuin van de school het niet aangeraden was de bunker gewoon open te laten aan zijn toegang. Hij verzamelde geleidelijk aan alleen maar rommel en werd geleidelijk aan om zeep geholpen met onder andere zwarte verf. Hij werd dan ook door de school opnieuw volledig dicht gemaakt.

De opnieuw in 2008 met snelbouwstenen dichtgemaakte bunker.

Detail van de snelbouwstenen die verdere schade binnenin moesten helpen verhinderen.

Eerste voorbereidende werken voor de aanleg van het busstation in de voortuin van de schoolgebouwen aan de kant van de spoorlijn - 2011. in deze periode dienen ook de perikelen gesitueerd te worden die op deze locatie plaats vonden voor het bewaren van één van de 3 schuilgangen deel uitmakend van de vroegere SS-school. Deze kon met medewerking van de toenmalige schooldirecteur Daniel De Coen gelukkig in het project mee geïntegreerd worden, waarvoor nog altijd dank;

Langs deze kant van het scholencomplex was er voor het schoolgebouw een kleine rotonde. Tussen deze rotonde en de steenweg lag dit geasfalteerde pleintje en dat was ongeveer alles dat hier aan verhard terrein te vinden was. Op de achtergrond de bunker A40.

Op de achtergrond het vrij sterk begroeide eilandje met onder andere de bunker A40. de heuvel die je hier in het terrein ziet, bevat de schuilgang behorende bij de SS-school Vlaanderen die na de werken zou bewaard blijven onder het busstation. Toen zag je hem letterlijk nog als een bobbel in het terrein liggen.

Helaas dienden voor deze werken toch wel wat bomen gerooid te worden. onder andere ook deze mooie oude knots die toch wel heel mooi stond voor de bunker.

De achterzijde en het sas van de bunker op een op dat moment vrij slijkerig terrein.

Detail van de snelbouwstenen die verdere schade binnenin moesten helpen verhinderen.

De mitrailleurkamer uitkijkend op het toekomstige busstation. Dit schietgat kwam door de werken vrij goed in het zicht te liggen.

Op deze foto zie je duidelijk hoe dicht de werken uiteindelijk met hun bijhorende rioleringswerken langs de bunker voorbij kwamen.

Zicht op het schietgat parallel met de spooregtalud.

Zicht op de voorbereidende rioleringswerken vanaf de steenweg.

Aanleg van het busstation anno 2012.

De effectieve wegeniswerken in de voortuin van de school. De bunker op de achtergrond. De grote oude boom die er kort voor stond is ondertussen dienen te wijken.

Waar hier op de voorgrond ook een boom stond, lag toen de ingang van de gang horende bij de vroegere SS-school die heden ook nog altijd bestaat onder het busstation. Heden dien je daar de huidige talud tussen steenweg en busstation te situeren.

Aanleg van de wegenis aan de bunker.

Het afgewerkte busstation anno 2013

De aangelegde wegenis horende bij het busstation.

De bunker naast deze wegenis. Hij ligt er uiteindelijk nog wel wat van verwijderd. Het was de riolering die er zo goed als voor is komen te liggen.

Het bunkertje opnieuw voorzien van een beperkte toegankelijkheid - anno 2014

Meer dan een jaar na de aanleg van het busstation was de zone rond de bunker opnieuw al sterk begroeid. Hier opnieuw het schietgat kijkende in de richting van het busstation.

Het schietgat lang de spoorwegtalud. Jammer genoeg blijft dit een zeer rommelige hoek.

Achterzijde met het toegangssas.

De eerder opnieuw dichtgemaakte toegang zeer beperkt geopend.

De wijze waarop dit heden tegen verder vandalisme nog altijd afgesloten staat. Als u hier dringend eens wilt binnen zijn, neem dan gerust contact op via info@bunkergordel.be

Dit is wat deze beperkte opening aan de binnenzijde voorstelt. Denk nu niet dat het een heel vlot toegankelijke bunker is want dat is het zeker niet.

Voorbereiding beschilderen in het kader van de herdenking van 75 jaar mei 1940 - anno 2015

Zicht op de bunker vanaf de steenweg.

Vooraanzicht op het schietgat dat in de nabije toekomst zou beschilderd worden. Storend is wel dat men rondom de bunker grond heeft achtergelaten die er voorheen niet lag.

Bij deze detailfoto van deze zijde zie je duidelijk dat er heel wat projectielinslagen zijn. het betreffen inslagen van kogels. Als je de richting van de inslagen bekijkt, blijken er verschillende uit de richting van de bovenverdieping van de school te komen. Zijn dit Duitse inslagen op de voorzijde van de bunker vanaf deze gebouwen of zijn dit reeds schoten van nog achtergebleven Belgen in de gebouwen in de hoop de bunker te kunnen verdedigen of heroveren. Het is totaal onduidelijk of deze bunker ooit bij de Belgen gedurende de strijd verloren is gegaan. In elk geval heeft hij een zware rol in de strijd hier gespeeld.

het tweede schietgat met daarvoor, ook nu nog altijd, een zeer rommelig hoekje.

Beschilderen zijde van schietgat door Plastisch Kunstenaar Serge Verwest voor de herdenking van 75 jaar Mei 1940 - anno 2015

Zicht op de beschilderde bunker vanaf het busstation.

Detail van de beschildering aangebracht door een lokaal plastisch kunstenaar, Mr Serge Verwest. Het beeld is gebaseerd op een foto waarbij men op een veld in de westhoek probeert de teruggevonden graven te identificeren en te registreren. Heel toepasselijk dus op dit terrein dat tot 1949 een Duits kerkhof was.

Het bunkertje na de herdenking van 75 jaar Mei 1940 in 2015

Het bunkertje kort na de herdenking van 75 jaar Mei 1940.

Actuelere zichten op dit bunkertje

Dit zijn enkele fotootjes anno 2021. Helaas ligt het bunkertje er ondertussen opnieuw vrij verwaarloosd bij. Het is nochtans een fraai gevalletje met toch wel heel wat sporen van wat zich hier in 1940 heeft afgespeeld.

Dit was op datzelfde moment de wijze waarop je het tweede schietgat kon bereiken.

Het blijft jammer dat het terreintje met de bunker tegen de spoorwegomheining, een verwaarloosd hoekje blijft voor wat er niet zo goed zichtbaar van is.

Allicht wordt dit nog wel eens een volgende opruimingsprojectjes op de linie omdat het nu ook in feite niet zoveel inhoudt om het wat meer respectvol te krijgen.
 
Vorige (A38)
Volgende (A40)
Volgende (A40)