Dit is de legende van Plan n°4 dat handelt over het ganse spoorwegviaduct gebouwd te Kwatrecht. Deze diende de toenmalige gelijkvloerse spoorwegovergang OW N85 te vervangen. De plannen dateren uit 1937. Het betreft de overbrugging van de steenweg Brussel-Gent voor spoorlijn 50 van Brussel Noord naar Oostende, ter hoogte van het station van Kwatrecht. (Origineel titelblad plan NMBS)
|
|
|
Dit is een zeer kleine schets van het zeer grote plan horende bij deze spoorwegviaduct. Je ziet het bunkertje er op getekend, rechtsboven. (Origineel Plan: Infrabel)
|
|
|
Eigen vereenvoudigde schets van het bunkertje D22 in het spoorwegviaduct te Kwatrecht. Het bunkertje zit volledig ingewerkt in de linker brugstijl van de brug, komende van Aalst richting Gent. De kleine dwarse stippellijnen zijn het brugdek. De grove stippellijnen zijn de mogelijke aan te brengen versperringen over de weg.
|
|
|
Op nevenstaand plannetje,dat een detail is van het grote plan hierboven, zien we wel duidelijk het bunkertje. Jammer genoeg zou er ook nog een detailplan en een aangepast geheel plan moeten bestaan, maar daar is voorlopig nog nergens een spoor van terug kunnen vinden, ook niet bij Infrabel. Ook is er jammer genoeg van het barricadeersysteem op deze plannen niets te zien. Wel zie je heel duidelijk dat het bunkertje gedeeltelijk scheef in de structuur ingewerkt zit en zo de ganse steenweg komende van Aalst onder schot hield. (stukje van Origineel plan NMBS)
|
|
|
Actueel kadasterplan van de locatie rond de bunker D22 anno 2013. Gezien de bunker deel uitmaakt van het gedeelte hier aangeduid als Spoorweg, is er op de schets van zowel de brug als de bunker, geen spoor terug te vinden.
|
|
|
Externe oude foto, te situeren rond 1937-1938, ten tijde van de bouw van het viaduct. (Foto: Carlos Blomme)
|
|
|
Externe oude foto, allicht op het einde van de bouw van de brug te situeren (vermoedelijk begin 1938). Op deze foto zijn de arbeiders nog bezig aan de brug zelf boven het wegdek. Ondertussen verloopt reeds zonder één probleem het verkeer onder en boven de brug. (Foto: Replica)
|
|
|
Op deze foto van een verkeersongeluk juist aan het viaduct te Kwatrecht ziet men jammer genoeg niets van de eigenlijke bunker. De brug moet op dat moment maximaal enkele jaren oud zijn geweest. Boven de brug hangt nog reclame van de firma Wijckaert die de brug ooit bouwde. Ook hangt op de brugstijl, bijna aan de bunker nog een affiche van REX. Was dit niet een van de zaken waar deze bunkers werden tegen gebouwd? (Foto: Collectie Daniel De Mol)
|
|
|
Oude externe foto van na de oorlog. Aan de auto's te zien allicht jaren 60 of 70. Jammer genoeg is er opnieuw weinig te bespeuren van het bunkertje. Ook is het fotootje opnieuw van te ver genomen om veel van de bunker te kunnen zien. (Foto: Replica)
|
|
|
Zicht op de bunker in de brugstijl. De foto dateert uit 1995. (Foto: Collectie G. De Jong - Simon Stevin Stichting)
|
|
|
Zicht op het bunkertje met het nog origineel dichtgemetste schietgat uit dezelfde periode als de vorige foto. (Foto: Collectie G. De Jong - Simon Stevin Stichting)
|
|
|
Zicht op de brug anno 2011. (Foto Collectie David Vervust)
|
|
|
Detail van het bunkertje in de brugstijl. Voor de bunker het wegeltje in de richting van het peron richting Gent.
|
|
|
Het bunkertje, nog volledig dichtgemetst anno 2007. Het perkje voor de bunker was toen volledig vrijgemaakt voor de herdenking in mei dat jaar waardoor het schietgat heel goed in het zicht kwam te zitten.
|
|
|
Vooraanzicht. De bunker bezat zelfs een vrij groot oreillon die het schietgat beschermde tegen vuur komende uit de richting van de weg parallel met spoorweg, overkant steenweg.
|
|
|
Detail van het nog origineel dichtgemaakte schietgat.
|
|
|
Op gelijkaardige wijze nog een blik op de nog ongeopende toegang. Heel merkwaardig geeft de muur de bovenzijde de indruk ouder te zijn dan de onderkant. De bovenkant is echter voor de bovenste 8 rijen baksteen opnieuw dichtgemetst geweest zoals later zal blijken uit deze reportage.
|
|
|
In 2008 werd het schietgat voor een eerste keer geopend. Merkwaardig bleek dit amper met een halfsteens dichtgemetst (vrij miniem dus). Achter dit halfsteensmuurtje stak nog een gedeelte losse baksteen.
|
|
|
Een eerste blik naar de binnenzijde toonde al meteen een aantal unieke zaken. Zo bleek het chardome nog intact aanwezig. Nog merkwaardiger bleek zelfs de 3e op de grond te vijzen poot voor de opstelling van een Hotchkiss- of Coltmitrailleur nog in de bunker aanwezig. Deze kon tot toen nog nergens op de linie teruggevonden worden en dat is voor zover ik weet ook nu tot de dag van vandaag nog altijd maar enkel in deze bunker terug te vinden.
|
|
|
De linker zijmuur. Hier blijkt nog duidelijk het Richtteken "R" zichtbaar. Alle haken en etageres zijn nog aanwezig maar zwaar roestig doordat het bunkertje zeer beperkt onder water staat en in zijn dichtgemetste toestand onverlucht was.
|
|
|
Na deze eerste verkenning van de binnenzijde (zonder de bunker effectief te betreden), werd het schietgat opnieuw dichtgemetst en was op die manier alles opnieuw (tijdelijk) afgesloten.
|
|
|
In juli 2010 werd het bunkertje om het nader te onderzoeken een tweede keer vrijgemaakt aan het schietgat en ook via die weg betreden. Hierdoor kwam het aan de binnenzijde in beeld zoals het ondertussen zo goed als zeker al tientallen jaren moest zijn.
|
|
|
Vanuit de bunker kwam de toen nog volledig afgesloten toegang als volgt in beeld. Er is duidelijk te zien dat het originele metselwerk van tijdens de bezetting toch ooit langs de bovenzijde al eens weggekapt is geweest. De bunker is daarna vrij eenvoudig met een half steentje opnieuw dichtgemetst.
Het originele weggekapte steenpuin lag nog allemaal op de bodem van het toegangssas.
|
|
|
Aan de binnenzijde stond de bunker zeer beperkt wat onder water. Daarnaast is hij echter als mitrailleurbunker nog zeer intact. het is alvast de meest intacte bunker op Wetteren.
Ook valt meteen op dat de bunker toch wel wat raar in de hoek van de brug is ingewerkt. Zo is de mitrailleurruimte zeker niet echt rechthoekig door die iets of wat schuine inbouw in de brug.
|
|
|
Detail van de nog vrij intacte mitrailleuropstelling.
Het bunkertje is één van 5 bunkertjes op de linie die was uitgerust voor de opstelling van alle types van mitrailleurs.
U kunt duidelijk de standaardopstelling voor de Maximmitrailleur zien.
Daarnaast zijn er ook de pootjes vooraan het schietgat, en zeer uitzonderlijk ook nog het pootje voor de chardome, voor de opstelling van een Hotchkiss- of Coltmitrailleur.
Als laatste is het chardome en het schietgat ook aangepast voor de opstelling van een Browning FM30 mitrailleur.
Naast de bunker D22, waren enkel nog de bunkers A33, As3, As6 en C13 eveneens standaard uitgerust voor de opstelling van elk van deze types mitrailleurs.
|
|
|
Detail van deze unieke derde poot, voorlopig enkel bij dit bunkertje terug gevonden.
|
|
|
Na dit tweede bezoekje werd het schietgat opnieuw afgesloten maar dit keer meer achteraan zodat het uitzicht van een schietgat wel werd behouden terwijl men toch verhindert dat de nog afgesloten structuur in een vuilnisbelt zou veranderen.
|
|
|
Daarna duurde het nog tot januari 2014 om het project van dit fraaie vergeten bunkertje verder uit te werken. Voor de werken werden verdergezet, werd toelating gevraagd aan Infrabel om dit bunkertje vrij te maken. Al snel werd duidelijk dat ze niet echt een probleem hadden met dit project. Alleen waren er een aantal randvoorwaarden. Zo diende gezorgd te worden dat het structuurtje niet overging in het zoveelste sluikstort, wat inhield dat het structuurtje toch grotendeels afgesloten zou moeten blijven. Daarnaast mocht het project Infrabel geen geld kosten.
|
|
|
Vooralleer dus kunnen te openen, dienden noodzakelijke deurtjes en een luik reeds ontworpen te zijn omdat het niet kon zijn dat hij in al is het maar gedeeltelijk geopende toestand ging achterblijven.
Die periode heeft het bunkertje vrij lang te zien geweest met een luikje voorzien van een vleermuizenluik aan het schietgat en twee halve deurtjes (tot boven de arduinen rand).
|
|
|
Het verwijderen van het halfsteensmuurtje was kinderspel. Dit was reeds met enkele tikken van een zware handhamer verwijderd. Op dat moment was het bunkertje dus vrijgemaakt over 8 rijen baksteen.
Daarna volgde echter het beestenwerk. Er was geen elektriciteit aan de bunker, dus het hakwerk diende manueel te gebeuren (handhamer en bijtels).
De toegang was dichtgemets met 3.5 steen (vergelijkbaar dus met 7 rijen baksteen. Dit is baksteen die veel te lang in de oven heeft gezeten en ook gekend staat als splentersteen. Dit houdt in dat deze bakstenen als je ze probeert weg te hakken, steeds versplinteren waardoor je amper ganse stenen loskrijgt maar steeds kleine schilfers.
Het komt er in feite op neer dat de tijd die nodig was voor het verwijderen van 1 volle laag baksteen, ongeveer 2 uur zwaar labeur betekende. Ook (zeker in het begin) zit je voortdurend te sukkelen omdat veel hakwerk totaal tegenhands diende te gebeuren en men beperkt zit qua werkhoogte om bijvoorbeeld goed te kunnen aanleggen met de hamer op de bijtels.
|
|
|
Het weghakken zorgde er natuurlijk voor dat gans het toegangssas, steeds voller kwam te liggen met uitgehakt baksteenpuin van de toegang.
Het idee dat bij mij speelde en goed heeft gewerkt, was dit dat het baksteenpuin moest zijn verwijderd voor de grote aanpassingswerken aan de steenweg voorbij het viaduct zouden zijn. Op deze wijze is met medeweten van de aannemer die de werken uitvoerde aan de steenweg, al het baksteenpuin mee afgevoerd met puin dat werd afgevoerd voor deze wegenwerken.
Rechtsboven zie je ook het granaatwerpgat dat buiten de bunker ook nog zichtbaar is links naast de toegang.
Onderaan de kabel- en telefoniedoorgang. Deze zitten buiten onder het huidige niveau van het voetpad.
|
|
|
Naarmate het bunkertje enige tijd open was, zag je het letterlijk door de luchtcirculatie, zienderogen opdrogen.
Bij het opdrogen dook ook duidelijk op de rechter zijmuur het originele richtsymbool "R" opnieuw op.
|
|
|
Na deze eerste kapdagen werd de bunker afgesloten terug gevonden met 2 kleine deurtjes, afgesloten met 2 sloten.
|
|
|
Zicht op de deurtjes achteraan de foto.
Op deze foto zie je ook zeer goed het dubbele sleuvensysteem dat het origineel mogelijk maakte de volledige brugdoorgang te barricaderen.
|
|
|
Half februari werd een derde halve dag beuken tegen de bakstenen voorzien. Na 3 dagen beuken, waren er buiten de 8 halfsteense lagen aan de bovenkant, een 6 tal volle rijen baksteen, volledig manueel weggehakt.
Zeer lastig te verwijderen zijn de gedeeltes die aansluiten tegen de zijwanden. Ook liggen vaak de baksteenrijen niet mooi aansluitend en verhinderen overtollige restanten van voegen, vlot verder hakwerk. Toch bleef het bunkertje op deze wijze te beperkt geopend om vlot bezocht te kunnen worden.
|
|
|
Een vierde kapdag begin maart zou nog eens 3 volle rijen stenen laten verdwijnen waardoor ik met de huidige deurtjes wel moest stoppen, anders waren deze opnieuw te klein.
De bunker was hierdoor voor geïnteresseerden toegankelijk, maar vlot kon je het nog altijd niet noemen.
|
|
|
Ondertussen was de hoop baksteenpuin die door het hakken was vrijgekomen, wel aanzienlijk geworden in het toegangssas van de bunker.
|
|
|
Een week later zouden de werken aan de steenweg praktisch genaderd zijn tot in de nabijheid van de brug. We zaten dus op tempo om het puin afgevoerd te krijgen. Dit was het zicht (inclusief nog aanwezige puin) vanuit het toegangssas.
|
|
|
Ook dit moment werd de bunker ontdaan van alle rommel en puin in de mitrailleurkamer zelf.
De bodem van de mitrailleurkamer was letterlijk onder het fijne waterlaagje bedekt met een sterk aan de grond klevende stof- en sliblaag.
|
|
|
Blik doorheen de opnieuw geopende toegang, zij het beperkt.
|
|
|
Een week later werd al het puin dat aan de binnenzijde van het toegangssas ondertussen aanwezig was, verwijderd. Het sas kreeg hierdoor al meteen een totaal ander uitzicht.
Het bunkertje stond ondertussen poederdroog.
|
|
|
Ondertussen werd ook wel opnieuw duidelijk dat de toegang toch nog altijd maar beperkt was geopend. Hier de hoogte die nog restte achter de vrijgemaakt toegang...
|
|
|
Het schietgat toonde van binnen de bunker toch duidelijk aan hoe perfect het zicht op de steenweg moet geweest zijn in de meidagen '40. De hier opgestelde mitrailleur had letterlijk de ganse steenweg in zijn vizier.
|
|
|
In minder goede staat verkeerden ook de beide sokkeltjes naast het schietgat. Vooral de rechter sokkel was er slecht aan toe.
|
|
|
De wegenwerken zorgden er voor dat het puin uit het toegangssas, vlot mee kon verdwijnen met de rest van het puin dat uit de werken zelf opdook.
Dank hiervoor aan de aannemer die bereid werd gevonden dit mee af te voeren zonder veel problemen (rechts tegen de borduur).
|
|
|
We waren ondertussen half april 2014. Enkele weken later zou een reeks van 4 wandelingen starten te Kwatrecht waarbij het bunkertje zou aangedaan kunnen worden.
Omdat hem betreden zeker niet voor iedereen mogelijk zou zijn, werd in de hoek een spiegel gehangen zodat iedereen op die wijze vanaf de toengang, toch een blik zou kunnen werpen in de mitrailleurkamer die anders onzichtbaar bleef voor de grote massa.
|
|
|
Begin mei 2014 werd al het losse originele pleisterwerk, verder losgemaakt en herbepleisterd. Merkwaardig is dat het hier lijkt alsof het beige de herstellingen zijn. De herstellingen zijn wel degelijk de felwitte stukken. Er werd ook speciaal opgelet om de originele "R" op de rechter muur niet te laten verdwijnen. Ze werd verstevigd en opnieuw mee ingepleisterd.
Ook werden de beide sokkels voor de Hotchkiss- of Coltmitrailleur hersteld en voorzien van namaak houten blokjes.
|
|
|
Ook de etageres werden opnieuw van namaak liggers voorzien.
Ook de kleine tablet achteraan voor de opstelling van een kogelpers werd nagemaakt. De originele metalen staalbanden waar dit zat tussengezet, was volledig weggeroest.
|
|
|
Zicht op de nagemaakte ligger aan de zijde van de steenweg. deze was iets moeilijker na te maken omdat de wand hier een knik vertoont (en ik geen schrijnwerker ben...)
|
|
|
Half juni werd het pleisterwerk aan de binnenzijde van de mitrailleurkamer wegens de lelijk afstekende herstellingen, wit geverfd. Hierdoor kreeg het bunkertje natuurlijk in zijn geheel een gans andere blik aangemeten.
|
|
|
Omdat het bunkertje te beperkt toegankelijk bleef, werd in augustus 2014 nogmaals beslist bijkomend te toegang te proberen verruimen.
In eerste instantie werd de bunker van nieuwe grotere deurtjes voorzien.
|
|
|
Het grote verschil was in dit geval wel dat ik nu wel kon gebruik maken van elektriciteit via de aanwezige wegenwerken.
Toch valt, zelfs met elektriciteit, dit hakken nog serieus tegen. Ook nu geraakte ik niet verder dan het verwijderen van 5 rijen baksteen op een halve dag hakken.
|
|
|
In totaal konden op 2 halve dagen nog eens 10 rijen baksteen verwijderd worden. Het niveau dat u hier ziet is ook nog altijd het niveau dat hij heden is vrijgemaakt.
Om optimaal te zijn, zouden er eigenlijk nog eens 3 rijen uit moeten maar voorlopig ontbreekt het mij wat aan de tijd en zeker ook de goesting om nog eens een volle dag (opnieuw manueel) te komen weghakken.
Ook nu is de optie voor elektriciteit opnieuw verdwenen.
|
|
|
Blik van binnen de bunker naar de weg toe. De toegang is op het moment zodanig dat hij wel vrij vlot voor iedereen toegankelijk is. Alleen blijft de opstand naar binnen toe nog altijd gevaarlijk voor onvoorzichtige bezoekers.
Hier werd een houten trapje voorzien.
|
|
|
Begin augustus werd na opnieuw het bijkomende puin te verwijderen, ook het toegangssas wit geverfd. Hierbij werd een band op de muur vrijgelaten om toch te accentueren dat de bunker ooit in brand stond en daar nog de roetsporen op de wanden van draagt. Ook zijn de golfplaten van het plafond hierdoor heden serieus roestig hier.
|
|
|
Wel zou ik er zeker willen op wijzen dat de muren die niet gepleisterd waren (sas en achtermuur mitrailleurkamer), zeker nooit origineel wit geverfd geweest zijn. Dit is hier maar gedaan omdat de muren te vuil waren en steeds maar roet bleven afgeven bij het kleinste contact, wat zeker ook niet interessant was om de bunker te laten bezoeken.
Origineel heeft men dit allicht ook nooit gedaan omdat dit het risico zou inhouden dat de binnenkant zou afsteken tegen de rest van de grijze structuur van buitenaf gezien.
De brand waarvan sprake is zo goed als zeker te koppelen aan de Duitse doorbraak tot aan het viaduct in de avond van 20 mei 1940.
|
|
|
Ongelukkig is 1 week later bij het heraanleggen van het voetpad onder de viaduct bij hevige regen de bunker via de vrijliggende kabeldoorgangen serieus onder water komen te staan.
Dit water is buitengehoosd maar heeft wel hier en daar wat bruine strepen achtergelaten op de eerder geverfde wanden.
Heden zitten de kabeltoegangen langs de buitenkant opnieuw verstopt onder het voetpad en komt er geen water meer te staan tot aan de toegang, zodat dit verschijnsel zich wel niet meer zal herhalen.
|
|
|
Begin 2015 werd werk gemaakt om een nep-Maximmitrailleur in elkaar te steken. Hierdoor kan je van de bunker wel een vrij correct beeld maken hoe hij ooit in bezetten toestand moet zijn geweest.
|
|
|
De bunker met daarin een nep-mitrailleur opgesteld.
Ter info, de mitrailleur staat niet standaard in de bunker als hij gewoon afgesloten staat...
Het bunkertje biedt zeker nog mogelijkheden om verder aangevuld en aangepast te worden.
Dit project kan in de toekomst zeker nog vervolledigd worden en wordt allicht dus nog vervolgd.
Bij door www.bunkergordel.be gegidste bunkerwandelingen is het een vaste stopplaats te noemen en zeker de moeite waard om eens gezien te hebben.
|
|
|
| |
|
